Robert Koleji, Amerika Birleşik Devletleri sınırları dışında kurulan ilk Amerikan okuludur.
Dünyanın en büyük emperyalist devleti olacak ABD kendi toprakları dışındaki ilk faaliyetlerine Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethine bir karşılık olmak üzere Robert Kolejini Rumelihisarı’nın hemen yanına -ama burçlara tepeden bakacak bir şekilde- kurarak başlamıştır. Kolejin kilisesinin haçının, -bugün sadece minaresi kalan- hisar camisinin hilalinden yukarıda tutulduğu da Cyrus Hamlin tarafından ifade edilmiştir.
Cyrus Hamlin 1811-1900 yılları arasında yaşamış ABD’li bir misyoner eğitimcidir. American Board misyoner kuruluşu adına Ocak 1839’da Osmanlı topraklarına geldi. Görevi öncelikle Amerika’nın çıkarlarını koruyacak, geliştirecek, tohumlarının yeşermesini sağlayacaktı. Hamlin’in en büyük destekçisi ise Kırım Savaşı’nın sonlarına doğru İstanbul’a gelen ve koleje de adını veren Amerikalı iş adamı Chiristopher R. Robert’tan başkası değildir. Bu ikilinin önderliğinde ABD’nin Osmanlı ülkesindeki en teşkilatlı misyoner eğitim kuruluşu olacak Robert Koleji 1863 yılında faaliyetlerine başladı.
Hamlin, okulun ana binasının yapılışında bizzat çalışmış, sırtında taş taşımış ve mimari şekline bilinçli olarak yön vermiştir. Bu kararlılıkla okul binasını inşa ettiği taşları bile Fatih’in Rumelihisarı’nda kullandığı taşların aynısından seçmiş ve 1876 yılına kadar da okulun müdürlüğünü yapmıştır.
Cyrus Hamlin’in Robert Kolej’i kurduğu Rumelihisarı sırtlarına çıkarak: “Fatih’in İstanbul’u aldığı surlardan bu milletin kültürünü fethedeceğim” demiştir. Cyrus Hamlin, okullardaki faaliyetlerini anlattığı iki kitabını yayınlanmamak şartıyla çocuklarına miras bırakmış fakat Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra yasağın anlamsız kaldığını düşünen torunları tarafından kitaplar yayınlanmıştır. Bu kitaplardan “Among the Turks (Türkler Arasında)” adlı hatıratında Robert Koleji’ni kurmak için Rumelihisarı tepesinin seçilmesinin sebebi olarak; “Fatih’in İstanbul’u fethe buradan başlamış olmasını” göstermektedir. Yani amaç, Fatih Sultan Mehmed’in İslam yaptığı toprakları hristiyanlaştırarak geri almaktır.
Tam anlamıyla bir ajan yuvası ve yabancı güçlerin üssü haline gelen okulun mezunu olan gençler Bulgar isyanlarına liderlik etmiştir.
Hamlin’in görevi sadece İstanbul’da bir okul açmak değildi. O, 1840’lı yıllarda gelecekte bütün Anadolu’yu saracak olan Anadolu Kolejlerinin de temellerini atmıştı. Nitekim Anadolu kolejleri içinde Merzifon’da kurulu olan okul 1880 ve 90’lı yıllarda Ermeni ve Rum isyanlarının da merkezi oldu.
Osmanlı’nın son yıllarında Anadolu’daki Amerikan misyoner okullarının sayısı 400’ü aşmıştı. Sayıları binleri bulan görevli ve eğitimciler, çoğunluğu Ermeni ve Rum olan on binlerce öğrenci üzerinde eğitim adı altında Osmanlı aleyhine faaliyet göstermekteydiler.
Misyonerlerin bir ağ gibi Anadolu’nun her yanına yayılması ile birlikte Ermeni isyanları patlak vermiş, Anadolu’nun bir Türk ve İslam ülkesi olma özelliği yok edilerek hristiylanlaştırılmak istenmiştir.
Bir zamanlar Fatih’in İstanbul’u fethederken Boğaz kıyısında Rumelihisarını yaptırmasından yüzyıllar sonra bu kez Batılı ülkelerin “eğitim faaliyetleri” adı altında Osmanlı’yı ifsâd etme planları doğrultusunda Robert Koleji’nin haçı aynı surların yanı başında yükselmiştir.
tarihsuuru.com